Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο ιστορικός που ανέτρεψε το κατεστημένο

Πριν λίγες ημέρες έφυγε από την ζωή σε ηλικία 102 ετών ο ιστορικός Μιχαήλ Σακελλαρίου. Μια μεγάλη προσωπικότητα, ένας

Έλληνας που μελέτησε την νεώτερη ελληνική ιστορία όσο κανένας, ένας άνθρωπος που ανέτρεψε το «ιστορικό κατεστημένο», ένας άνθρωπος που μας είπε αλήθειες που πόνεσαν, ίσως είναι πιο επίκαιρος παρά ποτέ.

Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1912, σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Σύμφωνα με τα λόγια του ιδίου: «Η Φιλοσοφική Σχολή δεν ήταν ακόμα πραγματικά πανεπιστημιακή σχολή όπως η Νομική, ήταν προσανατολισμένη να δημιουργεί καθηγητές μέσης εκπαίδευσης παρά να καταρτίζει μεθοδικά ερευνητές.» Ένα άλλο πρόβλημα για τον Μιχαήλ Σακελλαρίου ήταν ότι στην διάρκεια της φοίτησής του, από το 1928 έως το 1932- δεν υπήρχε έδρα Νέας Ελληνικής Ιστορίας, οι γνώσεις σχετικά με την νεώτερη ελληνική ιστορία υπάγονταν στην έδρα των Μέσων και Νεώτερων Χρόνων. Ο Σακελλαρίου μελέτησε τον αρχαίο πολιτισμό, αγάπησε τον Αριστοτέλη και τα «Πολιτικά» του, ερεύνησε την αθηναϊκή δημοκρατία και τον ορισμό της «πόλης- κράτους», υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στον κλάδο της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας από το 1983 και διετέλεσε πρόεδρός της το 1992.

Ο άνθρωπος που έμελλε να επηρεάσει όλη την μετέπειτα πορεία του ήταν ο Γερμανός ιστορικός Καρλ Γιούλιους Μπέλοχ ( 1854-1929). Ο Μπέλοχ είχε ασχοληθεί με την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, αυτό όμως που έκανε εντύπωση στον Σακελλαρίου ήταν το εξής: ο Μπέλοχ δεν περιοριζόταν μόνο στα πολιτικά γεγονότα αλλά εκτεινόταν στα κοινωνικά, στα οικονομικά, στις τέχνες, στις επιστήμες, στο πώς όλα αυτά επηρεάζονταν από τα γεωγραφικά και δημογραφικά μεγέθη και όρια. Τα βιβλία του Μπέλοχ δεν κυκλοφορούσαν σε ελληνική μετάφραση στην Ελλάδα, επιπλέον το να αγοράσει κάποιος ένα βιβλίο στην δεκαετία του 1930 στην Αθήνα ήταν πολυτέλεια για τους λίγους. Για αυτούς τους λόγους ο Σακελλαρίου έτριβε τα παντελόνια του στους πάγκους της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Ο Μιχαήλ Σακελλαρίου σπούδασε επίσης στην Σορβόννη και εργάστηκε σε διάφορα Πανεπιστήμια της Γαλλίας και της Ελλάδας, ίδρυσε το Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και υπήρξε Πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Ο προ- προπάππους του Σακελλαρίου, ο Γεώργιος Λογοθέτης Λυκούργος ( 1772-1850) ήταν αρχηγός στην ελληνική επανάσταση του 1821 στην Σάμο ( Ο Μιχαήλ Σακελλαρίου έγραψε ένα βιβλίο για αυτόν: «Ο Γ. Λογοθέτης Λυκούργος της Σάμου- Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Ο παππούς του, Μιχαήλ Σακελλαρίου( 1846- 1919) ήταν δημοσιογράφος και εξορίστηκε στην Κορσική το 1917 μετά την δημοσίευση άρθρου στην εφημερίδα των Πατρών «Πελοπόννησος». Ο Σακελλαρίου άφησε πίσω του πληθώρα έργων όπως «Η Πελοπόννησος κατά την δεύτερη Τουρκοκρατία- 1715-1821», «Πόλις- ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους», «Η Αθηναϊκή δημοκρατία», «Θέματα νέας ελληνικής ιστορίας».

Καμιά φορά όμως η ιστορία ή τουλάχιστον μέρη αυτής είναι δυσκολοχώνευτα. Όλοι οι λαοί θέλουν να πιστεύουν ότι είναι ηρωικοί, ιστορικοί, αψεγάδιαστοι. Ο Σακελλαρίου αγαπούσε την αλήθεια και την κατέγραψε. Στο βιβλίο του «Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο- καταλύτης για την αποδιοργάνωση της ελληνικής επανάστασης - 24 Φεβρουαρίου -23 Μαϊου 1825» περιγράφει τους Αιγύπτιους του περίφημου Ιμπραήμ ως αξιολιωμένα σώματα στρατού. Σύμφωνα με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους που μελέτησε ο Σακελλαρίου ο Ιμπραήμ κατάφερε να αναδειχτεί σε φόβο και τρόμο των Τουρκο- Αιγυπτιακών δυνάμεων λόγω του εμφυλίου διχασμού των Ελλήνων. Ο Ιμπραήμ είχε να αντιμετωπίσει έναν διχασμένο λαό που το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν ο τρόπος διανομής των ευρωπαϊκών δανείων! Ο εμφύλιος σπαραγμός είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του και οι Ρουμελιώτες σκότωναν τους Πελοποννήσιους. Ο Ιμπραήμ δεν ήταν Μέγας Αλέξανδρος, περίπατο έκανε σε μια διχασμένη, κακόμοιρη χώρα. Το βιβλίο σχετικά με την απόβαση του Ιμπραήμ – στηριγμένο σε ιστορικά στοιχεία και τα αρχεία του κράτους- έγραψε ο Σακελλαρίου το 1942. Δημοσιεύτηκε μόλις το 2012! Και αν το καλοσκεφτούμε είμαστε τυχεροί που ένας θερμόαιμος Αιγύπτιος σκότωσε έναν ‘Ελληνα απεσταλμένο του ναυάρχου Κόδριγκτων τότε στον κόλπο του Ναυαρίνου.

Θα τελειώσω αυτό το κείμενο με τα λόγια του Μιχαήλ Σακελλαρίου: «Γνωρίζουμε πολύ επιπόλαια την σύγχρονη ιστορία μας και πολύ λίγο ή λανθασμένα τον κόσμο που μας περιβάλλει. Αυτά τα μειονεκτήματα μας οδήγησαν πολλές φορές σε σφάλματα και ακόμη περισσότερες φορές μας προξένησαν απογοητεύσεις. Ένας μικρός λαός δεν έχε περιθώρια για μεγάλα σφάλματα. Και ένας λαός που κάνει μεγάλα σφάλματα από άγνοια, απροσεξία, έλλειψη παρασκευής ή προνοητικότητας είναι ασυγχώρητος.»