Χρήστος Αναστασόπουλος VS Άγγελος Κουτσούκης

Concept Άγγελος Κουτσούκης, Χρήστος Αναστασόπουλος

Photographer Αθηνά Χλωρίδου

Τον Άγγελο Κουτσούκη τον γνώρισα μέσα από το διαδίκτυο. Σχολίασε κάποτε κάτι που έγραψα... Μου έκανε αμέσως εντύπωση η ανεπιτήδευτη εξυπνάδα, μόρφωση και παιδεία του, καθώς επίσης και η υπέροχη ικανότητά του να χειρίζεται μαγικά τη γραφή του. Διαβάζοντας το -πλέον ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία- Ο άνθρωπός που έμενε στο φάρο, σιγουρεύτηκα για όλα τα παραπάνω. Όσοι με γνωρίζουν πραγματικά ξέρουν πως δεν λέω ποτέ ψέματα και πως δεν είχα κανένα λόγο να περιαυτολογήσω όταν έγραψα πως ‘‘Θα ήθελα να ζω μετά από 200 χρόνια ώστε να ακούσω- διαβάσω τι θα λέει ο κόσμος γι’ αυτό το σπουδαίο έργο’’. Ευελπιστώ να τον γνωρίσω καλύτερα…

Τι διαβάζεις τώρα;

Διάβασα την Καρδερίνα της Donna Tartt και το Σανσετ Πάρκ του Paul Auster. Kαι τα δύο μου άρεσαν πολύ. Η Donna Tartt γράφει ένα βιβλίο κάθε δέκα χρόνια. Αλλά όταν το διαβάζεις, το καταλαβαίνεις. Δουλειά, πολλή δουλειά. Στα βιβλία του Auster δεν βρίσκεις ούτε μια λέξη που θα μπορούσες να αλλάξεις. Και οι δύο είναι σύνθετοι και πάρα πολύ απλοί ταυτόχρονα. Αυτό είναι κάτι που μου αρέσει στην λογοτεχνία. Το να μπορεί να διαβάσει ένα μυθιστόρημα ο καθένας. Αντίθετα, στην ελληνική λογοτεχνία τα τελευταία χρόνια, δεν έπεσε στην αντίληψή μου κάτι που με συγκλόνισε. Μπορεί και να υπάρχει και να μην το πήρα είδηση εγώ. Αλλά παρατηρώ μια βιασύνη, να γράψουμε κάτι για να εκδοθεί, κι ας μην το έχουμε δουλέψει όσο έπρεπε...

Δηλαδή δεν πιστεύεις πως υπάρχουν σύγχρονοι αντάξιοι εκείνων των μεγάλων δημιουργών;

Να το θέσω αλλιώς. Οι παλιότεροι, οι κλασικοί, είχαν άπειρο χρόνο για να γράψουν ένα βιβλίο. Προφανώς δεν τους πίεζε ο εκδότης τους να παραδώσουν μέσα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Σήμερα όλοι, ή σχεδόν όλοι, βιάζονται. Παρ’ όλα αυτά, και σήμερα γράφονται σπουδαία βιβλία. H Donna Tartt, o Paul Auster ή ο Philip Kerr που έγραψε την ‘‘Τριλογία του Βερολίνου’’, με έχουν εντυπωσιάσει. Όταν πρωτοδιάβασα την ‘‘Ασκητική’’ του Νίκου Καζαντζάκη ή την ‘‘Λωξάντρα’’ της Μαρίας Ιορδανίδου, δύο εντελώς διαφορετικά βιβλία μεταξύ τους, ήξερα, τελειώνοντας την ανάγνωση ότι είναι δύο έργα Τέχνης, κι ας είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους. Τα σημαντικά έργα δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Το καταλαβαίνει και ο πιο αμύητος αμέσως. Από εκεί και πέρα, όπως γίνεται πάντα, ο χρόνος είναι αυτός που κάνει το ξεσκαρτάρισμα, αυτός είναι που αποφασίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι.

Προτιμάς Ελληνική ή ξένη λογοτεχνία;

Τα τελευταία χρόνια διαβάζω κυρίως ξένη λογοτεχνία. Τα τελευταία ελληνικά μυθιστορήματα που μου άρεσαν πολύ ήταν το ‘‘Μπαρ Φλωμπέρ’’ του Αλέξη Σταμάτη και το ‘‘Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης’’ της Σώτης Τριανταφύλλου. Από εκεί και πέρα διάβασα σχεδόν όλα τους τα βιβλία που ακολούθησαν. Κανένα δεν στάθηκε στο ύψος του πρώτου τους. Εσύ που είσαι πιο ενημερωμένος, είμαι σίγουρος ότι και γνωρίζεις, και μπορείς να μου προτείνεις κάποια που είναι πολύ καλά και δεν τα ξέρω. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η μόνη διαφήμιση που μπορεί να έχει ένα καλό βιβλίο είναι η μετάδοση της πληροφορίας από στόμα σε στόμα. (Συμφωνώ! Έτσι άλλωστε πωλούνται και τα δικά μας βιβλία!)

Ποιά είναι τα μελλοντικά σου όνειρα;

Στην εποχή που ζούμε, είναι δύσκολο να κάνεις όνειρα πέρα από το σήμερα. Δεν ξέρεις τι θα σου ξημερώσει. Προσπαθώ να ζω το σήμερα, με όσο καλύτερο τρόπο μπορώ. Το μόνο που θα μπορούσα να ονειρευτώ, είναι κάποιο ‘‘περίεργο’’ ταξίδι, εννοώντας ένα ταξίδι σε κάποιο μέρος όχι προφανές που δεν έχω πάει… Χάρη στη δουλειά μου, κάποια στιγμή έκανα διάφορα ταξίδια σε μέρη που δεν θα επέλεγα σαν τουρίστας, και έμεινα με το στόμα ανοιχτό σε αυτά που ανακάλυψα εκεί.

Το ωραιότερο μέρος που έχεις επισκεφτεί;

Υπάρχουν πολλά ωραία μέρη σε αυτή τη γη. Προσωπικά μου αρέσει η αίσθηση που έχει ο Νότος. Δεν είναι εντυπωσιακή η Νότια Κρήτη; Δεν είναι τυχαίο που ο ήρωας μου στο βιβλίο επιστρέφει για να ζήσει εκεί. Ούτε τυχαίο είναι που γνωρίζει την Άννα στην Σικελία. Έχει μια άγρια ομορφιά που σε παίρνει μαζί της. Ερωτεύεσαι το τοπίο. Η Τενερίφη και το Las Palmas επίσης, με έχoυν εντυπωσιάσει. Έχουν αυτή την άγρια ομορφιά. Αρκεί να μην πας σαν τουρίστας. (Η νότια και η βόρεια και γενικά όλη η Κρήτη είναι υπέροχη! Στα υπόλοιπα μέρη που αναφέρεις δεν έχω πάει, όμως ελπίζω να τα επισκεφτώ κάποια στιγμή…)

Ένα ταξίδι που θα ήθελες να κάνεις;

Να εξερευνήσω την Νότια Αμερική. Όχι σαν τουρίστας, αλλά με ένα σακίδιο στην πλάτη. (Έρχομαι παρέα αν με θες…)

Τι επαγγέλματα έχεις κάνει;

Όχι πολλά. Ξεκίνησα να δουλεύω σαν φοιτητής στο περίφημο βιβλιοπωλείο ‘‘Κάουφμαν’’, στο τμήμα της λογοτεχνίας. Μεγάλο σχολείο. Εκεί έμαθα σχεδόν τα πάντα. Γνώρισα από κοντά κάποιους ‘‘μύθους’’ μου, που ήταν πελάτες στο βιβλιοπωλείο. Θα μπορούσα να σού πω τον Ελύτη, τον Μυράτ, τον Ιοnesco. τον Lacarierre, την Fr.Sagan και πολλούς άλλους. Μετά δούλεψα για αρκετά χρόνια στην Εθνική Τράπεζα. Από εκεί έφυγα γιατί με πήρε μαζί του το ραδιόφωνο. Ραδιοφωνικός παραγωγός, λοιπόν, και παράλληλα για είκοσι περίπου χρόνια υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων στην δισκογραφική εταιρεία ΛΥΡΑ. Ακόμα ένα μεγάλο σχολείο. Επίσης δημοσίευσα στον μουσικό τύπο κάποιες συνεντεύξεις που έκανα, ανάμεσα στις οποίες κάποιων πολύ σημαντικών ανθρώπων όπως του Άκη Πάνου, της Φλέρυς Νταντωνάκη, του Γιώργου Ζαμπέτα, της Χάρις Αλεξίου, της Ελένης Βιτάλη, και πολλών-πολλών άλλων. (Δεν σε ρωτάω ποιο επάγγελμα σου άρεσε περισσότερο απ’ όλα. Φαίνεται ξεκάθαρα!)

Ποιο είναι το πιο συγκινητικό τραγούδι που άκουσες ποτέ; Υπάρχει κάποιο που μπορεί να σε κάνει να δακρύσεις; (Εγώ έχω αρκετά που μπορούν να με κάνουν να κλαίω με λυγμούς…)

Υπάρχουν πολλά. Έτσι όπως το θέτεις, θα μπορούσα να σου πω το ‘‘Golden earrings’’ με την Νina Simone. Όταν το πρωτοάκουσα δάκρυσα. Το ίδιο και με το ‘‘Stormy Weather’’ ή το ‘‘Strange fruit’’ ή το ‘‘Ι am fool to want you’’ με την Billie Holliday. Η το κλασικό ‘‘Like a motherless child’’ με την Οdetta. Αντίστοιχα, το ‘‘Αδιέξοδο’’ και ο ‘‘Αλήτης’’ του Γιώργου Ζαμπέτα δεν είναι δύο τραγούδια που προσπέρασα εύκολα. Το ‘‘Μια Παναγιά’’ του Μάνου Χατζιδάκι με τον Λάκη Παπά όταν το πρωτοάκουσα στα 13 μου, με συγκίνησε πολύ. Η ‘‘Μαρίνα’’ του Μίκη Θεοδωράκη και του Οδυσσέα Ελύτη. Το ‘‘Μια φορά θυμάμαι’’ με την Αρλέτα, του Γιάννη Σπανού και του Γιώργου Παπαστεφάνου. Και τελικά, υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει συγκινηθεί, τουλάχιστον, με το ‘‘Ne me quitte pas’’ του Brel;(Υπέροχα τραγούδια! Τα άκουσα όλα όσο ξαναδιάβαζα τη συνέντευξή μας)

Πες μου έναν μονάχα άνθρωπο που θαυμάζεις πάρα πολύ. Επειδή είναι πολύ δύσκολη ερώτηση άντε να την ελαφρύνω λίγο, μπορείς να πεις για έναν άντρα και μια γυναίκα.

Να σου πω έναν άνθρωπο που θαυμάζω πολύ... Για τις ιδέες του; Για το έργο του; Για την στάση ζωής του; Θα μπορούσα να πω πολλά ονόματα, ίσως, αλλά τελικά έχω καταλήξει στο ότι, χρονικά πιο κοντά μου, υπήρξε ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Δεν υπάρχει παράδειγμα άλλου ανθρώπου κοντά στην εποχή μας που η στάση ζωής του, οι ιδέες του, ο τρόπος που έζησε και σκοτώθηκε, ο τρόπος που παραμέρισε τον εαυτό του για να τον θέσει στην υπηρεσία των ανθρώπων που είχαν ανάγκη, ξεπερνάει τα ανθρώπινα. Με την τελική του θυσία, έγινε τραγούδι, έγινε παράδειγμα, έγινε θρύλος. Δεν ξέρω πολλούς άλλους που κατάφεραν κάτι τέτοιο.

Άνθρωποι που ίσως σε επηρέασαν;

Πολλοί. Και σε διάφορα πράγματα. Αν δεν υπήρχε π.χ ο Γιώργος Παπαστεφάνου, δεν θα είχα σκεφτεί ποτέ να κάνω ραδιόφωνο. Αν δεν είχα γνωρίσει τον Αλέκο Πατσιφά δεν θα είχα σκεφτεί να δουλέψω στη ΛΥΡΑ. Αν δεν είχα έναν συγκεκριμένο παππού. που έχουμε και το ίδιο όνομα, η σχέση μου με την μουσική μπορεί και να μην ήταν αυτή που είναι. Ήμουν και είμαι πάντα ανοιχτός με τους ανθρώπους. Από μικρός ήξερα να ακούω. Μόνο έτσι μαθαίνεις.

Πόσο συχνά γράφεις; Έχεις πειθαρχία; Μπορείς να επιβληθείς στον εαυτό σου;

Θα μπορούσα να γράφω συχνότερα, αλλά καμιά φορά η καθημερινότητα σε παίρνει μαζί της. Το γράψιμο θέλει συγκέντρωση. Πειθαρχία έχω, όταν πω ότι θα κάνω κάτι το κάνω. ‘‘Ο άνθρωπος που έμενε στο Φάρο’’ προέκυψε από ένα πείσμα για να δω αν θα τα καταφέρω να το τελειώσω. Τελικά τα κατάφερα και επιβλήθηκα στον εαυτό μου. Αυτό το βιβλίο ήθελα να το τελειώσω. (Και πολύ καλά έκανες γιατί είναι ένα από τα αγαπημένα μου!)

Υπάρχουν άλλα στα σκαριά που θέλεις να τελειώσεις;

Ναι, βέβαια. Αυτή την στιγμή γράφω ένα δεύτερο μυθιστόρημα. Αλλά είναι νωρίς ακόμα να πούμε κάτι για αυτό. Ιδέες υπάρχουν... ο χρόνος πιέζει. Γιατί από την άλλη μεριά υπάρχει και η ζωή. Που έχει τις δικές της απαιτήσεις. Θεωρώ ότι για μένα το γράψιμο είναι έκφραση, δεν είναι καριέρα, οπότε θέλω να γράφω μόνο αν νιώθω ότι έχω κάτι ουσιαστικό να πω. Ουσιαστικό για μένα, γιατί για τον διπλανό μπορεί να μην σημαίνει τίποτα. (Άγγελε, στο καφέ μου είπες και για ένα τρίτο… Απλά γράφε σε παρακαλώ και μαζί με εμένα σε παρακαλεί και πάρα πολύς κόσμος!)

Τι σε ευχαριστεί σε αυτή τη ζωή;

Λατρεύω την μουσική, θα μπορούσα να περάσω την ζωή μου ακούγοντας μουσική και διαβάζοντας. Αλλά, παράλληλα, επειδή είμαι δημιουργικός άνθρωπος, με ευχαριστεί να κάνω δημιουργικά πράγματα. Από το να ασχολούμαι με τον κήπο μέχρι να γράφω. Φέτος τελείωσε ένα project πού ξεκίνησε πέρυσι. Μαζί με τον συνεργάτη μου, τον Μωυσή Ασέρ, κάναμε ένα τετραπλό cd με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Θα έχει γενικό τίτλο ‘‘Ξαναδιαβάζοντας τον Μίκη Θεοδωράκη’’ και αποτελείται από παλιότερα τραγούδια του μεγάλου μας συνθέτη διασκευασμένα από σχεδόν όλους τους Έλληνες καλλιτέχνες. Ένας φόρος τιμής για τα 90 χρόνια του μεγάλου μας συνθέτη. Ελπίζω να κυκλοφορήσει μέχρι τα Χριστούγεννα. (Εύχομαι να έχετε συμπεριλάβει το αγαπημένο μου που είναι Η μυρτιά! Δεν θα με χάλαγε επίσης ένα cd με όλες τις εκτελέσεις του συγκεκριμένου τραγουδιού από όλες και όλους όσους το έχουν ερμηνεύσει. Από την Γιοβάννα και την Μάιρη Λίντα μέχρι τον Γρηγόρη Μπιθικώτση!)

Τι σε οργίζει;

Η αδικία. Σε όλα τα επίπεδα. Προσωπική, κοινωνική...

Γνωρίζεις τον εαυτό σου;

Θα έλεγα πως τον γνωρίζω. Αλλά γνωρίζω, επίσης, πως ο μόνος που μπορεί να με εκπλήξει τώρα πια, είτε θετικά είτε αρνητικά, είναι ο εαυτός μου.

Λογαριάζεις καλές – κακές κριτικές;

Σε όλους μας αρέσει να ακούμε καλά λόγια για κάτι που κάναμε. Αν μια κακή κριτική είναι ουσιαστική, τότε σίγουρα είναι και εποικοδομητική. Σε βοηθάει να διορθώσεις αυτό που, πιθανόν, να μην έκανες καλά.

Υπάρχει άραγε κάποιος που να γνωρίζει τι δεν έκανε καλά ο δημιουργός και πού πρέπει να διορθώσει το έργο του;

Νομίζω όχι. (Συμφωνώ!!!)

Πώς φαντάζεσαι το μέλλον;

Δεν το φαντάζομαι τώρα πια… Προτιμώ να ζω την κάθε ημέρα και αυτά που φέρνει...

Σπούδασες;

Πολιτικές επιστήμες. Αλλά, σχετικά γρήγορα, έμαθα πως το σχολείο της ζωής σε μαθαίνει πράγματα που δεν μπορούσες να φανταστείς. Παρ’ όλα αυτά, η συστηματοποίηση των γνώσεων που μαθαίνεις στο Πανεπιστήμιο δεν μαθαίνεται αν δεν περάσεις από εκεί.

Τι φοβάσαι;

Τις αρρώστιες. Όλα αυτά που σε κάνουν ανήμπορο μπροστά στην ζωή και στον χρόνο.

Τι είναι επιτυχία;

Να είσαι στα 40 σου αυτό που ονειρευόσουν στα 20, και στα 60 να είσαι αυτό που ήθελες να γίνεις στα 40. (!!!)

Για ποιό λόγο αξίζει να ζει κανείς;

Για τους ανθρώπους που γνωρίζεις. Για αυτόν τον ένα, τους δύο, τους τρείς ή τους πέντε, αν είσαι τυχερός. Για τους ανθρώπους που μπορείς να ζήσεις και να μοιραστείς μαζί τους τα πάντα.

Μια φαντασίωση;

Η αγαπημένη μου φαντασίωση ήταν πάντα η ιστορία του Ροβινσώνα Κρούσου. Να ζήσεις μόνος σε ένα ξεχασμένο από τους χάρτες νησί. Και στην πιο light εκδοχή του, μαζί με κάποιον που αγαπάς και σε αγαπάει. Έξω από κανόνες και νόμους.

Λες οι κανόνες και οι νόμοι που ορίσαμε κάποτε στους εαυτούς μας να μας έχουν καταντήσει έτσι;

Τους κανόνες και τους νόμους δεν τους ορίσαμε εμείς. Άλλοι τους όρισαν και μας επέβαλαν να τους ακολουθήσουμε από τότε που ήμασταν παιδιά. Σχολείο, οικογένεια, Πανεπιστήμιο... Σε εμάς εναπόκειται, αν ποτέ μπορέσουμε, να τους κρίνουμε και να τους απορρίψουμε ή να τους κρατήσουμε. Δεν μπορεί να γνωρίζει κανείς άλλος, πέρα από τον εαυτό μας, τι μας κάνει και τι δεν μας κάνει. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι προσωπική υπόθεση για τον καθένα μας.

Ευτυχία υπάρχει;

Υπάρχουν στιγμές ευτυχίας. Που, όταν τις ζούμε, μπορεί και να μην τις καταλαβαίνουμε. Τις θυμόμαστε όμως πάντα.

Θάνατος;

Ο θάνατος είναι το τέλος. Όταν είμαστε νέοι και στην αρχή, δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι υπάρχει και το τέλος. Εκεί έρχεται η ζωή και σε μαθαίνει σιγά σιγά. Οι απώλειες που ζούμε στην διάρκεια της ζωής μας, μας προετοιμάζουν και για το τέλος.

Πιστεύεις στο Θεό;

Πιστεύω στην ανάγκη του Ανθρώπου να βρει έναν Θεό. Και αν δεν βρει, μπορεί να εφεύρει κάποιον.

Κλείσε όμορφα.

Στις Τέχνες υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής. Όταν κάτι είναι αληθινό, αυθεντικό δηλαδή, δεν χρειάζονται και πολλά για να το καταλάβεις, ούτε βαθυστόχαστες αναλύσεις ούτε περίπλοκες θεωρίες. Υπάρχει μια υπόγεια επικοινωνία μεταξύ τους. Κάπως έτσι συμβαίνει και με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε στη ζωή μας. Μπορεί κάποια στιγμή να χαθούμε, αλλά, αν έχουμε έστω και έναν ουσιαστικό λόγο να πούμε με κάποιον, είναι σίγουρο ότι η ζωή θα τον φέρει μπροστά μας για να πούμε και να μας πει αυτό που εκκρεμούσε. ‘‘All you need is love’’ τραγουδούσαν οι Beatles, μόνο που για λόγους εγωιστικούς, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούμε να το προσπερνάμε.

Άγγελε Κουτσούκη σε ευχαριστώ για όλα!!!

Με εκτίμηση

Χρήστος Ε. Αναστασόπουλος

ΥΓ. Ανυπομονούσα να σε συναντήσω, να σε γνωρίσω, να πιω καφέ μαζί σου και να συζητήσω οτιδήποτε! Ανυπομονούσα να κάνουμε μια φωτογράφιση μαζί… Τώρα πλέον ξέρω πως την επόμενη φορά που θα είναι να συναντηθούμε θα πρέπει να έχω περισσότερες από τέσσερις ώρες στη διάθεσή μου… Άγγελε είσαι ένας υπέροχος άνθρωπος, με ωραίες ιδέες, χιούμορ και πολύ ταλέντο!!! Θα περιμένω πώς και πώς για τις μουσικές δουλειές σου (σε ευχαριστώ πολύ για το μικρό δείγμα που απλόχερα μοιράστηκες μαζί μου, την αγαπημένη μου ‘‘Μυρτιά’’ σε δυο υπέροχες καινούργιες εκτελέσεις). Θα περιμένω επίσης το επόμενο μυθιστόρημά σου!!!

Ευχαριστούμε για την άψογη φιλοξενία το bartesera (Κολοκοτρώνη 25 Στοά Πραξιτέλους, Αθήνα, τηλ. 210 3229805).