Η Στέλλα, η Μελίνα και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης
Ο αείμνηστος Ιάκωβος Καμπανέλλης ήταν ένας άνθρωπος πολύ αγαπητός σε όλους τους θεατρόφιλους, θα μας μείνει αξέχαστος για το «Μεγάλο μας τσίρκο», την «Αυλή των θαυμάτων», το «Παραμύθι χωρίς όνομα» και δεκάδες άλλα υπέροχα έργα. Ένα από τα πιο γνωστά του θεατρικά έργα είναι και η «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», που στο ελληνικό κοινό έγινε ευρέως γνωστό από την κινηματογραφική του μεταφορά με τον συντομευμένο τίτλο «Στέλλα», σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη και σε διασκευασμένο σενάριο του ίδιου του Καμπανέλλη. Στην ταινία αυτή κάνει το κινηματογραφικό της ντεμπούτο η Μελίνα Μερκούρη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς και ο νεαρός Κώστας Κακκαβάς στο ρόλο του Αντώνη. Στους υπόλοιπους ρόλους εμφανίστηκαν οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Γιώργος Φούντας, Βούλα Ζουμπουλάκη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος και η μεγάλη και αξεπέραστη Σοφία Βέμπο. Η ταινία κέρδισε την Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξένης Ταινίαςτο 1956, ήταν υποψήφια στο Διεθνές Φεστιβάλ Καννών για τον Χρυσό Φοίνικα, ήταν η επιλογή της Ελλάδας για τα Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, η ίδια η Μελίνα Μερκούρη για τον ρόλο της Στέλλας πήρε το ειδικό βραβείο Isla Miranda στις Κάννες, βραβείο που καθιερώθηκε ειδικά για αυτήν!
Ποια είναι η υπόθεση του έργου ( και του θεατρικού αλλά και του κινηματογραφικού, που άλλωστε έχουν ελάχιστες και ασήμαντες διαφορές μεταξύ τους) ; Η Στέλλα είναι λαϊκή τραγουδίστρια σε ένα κέντρο διασκέδασης, αγράμματη και χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, λειτουργεί με το αλάνθαστο ένστικτο, την φωνή της και πάνω από όλα με τη δύναμη του σεξουαλισμού της. Της αρέσουν οι άντρες και ο έρωτας, της αρέσει η ζωή, από την άλλη, έχει μια ηθική απαράμιλλη γιατί είναι ελικρινής και πιστή στον εκάστοτε σύντροφό της. Για αυτήν ο έρωτας είναι ελεύθερος και όμορφος και ο γάμος είναι η σκλαβιά της κτητικότητας. Έχει δεσμό με τον αριστοκράτη, μορφωμένο και πλούσιο Αλέκο, με τον οποίον χωρίζει γιατί σταματά να είναι ερωτευμένη μαζί του. Δεν κοιτάει το «συμφέρον» της, να εκμεταλλευτεί την κονωνική του θέση και τα πλούτη του, η Στέλλα είναι ειλικρινέστατη μαζί του. Αμέσως μετά, συνάπτει δεσμό με τον Μίλτο, έναν άντρα λαϊκό, το πρότυπο της ανρδικής μαγκιάς της δεκαετίας του πενήντα! Η Στέλλα τον ερωτεύται και αυτός την πιέζει να τον παντρευτεί. Αυτή συμφωνεί μόνο και μόνο για να μην τον χάσει. Πολύ γρήγορα όμως θα αντιμετωπίσει το δίλημμα: γάμος και παραμονή με τον αγαπημένο – με όλα όσα αυτό συνεπάγεται- ή την ελευθερία της. Η Στέλλα θα ακολουθήσει τον πιο δύσκολο δρόμο, αυτόν της ελευθερίας.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης προκειμένου να γράψει την Στέλλα του εμπνεύστηκε από τον μύθο της Κάρμεν, την γνωστή όπερα του Μπιζέ, που με την σειρά της βασίζεται στην νουβέλα του Προσπέρ Μεριμέ. Σίγουρα έχει αντλήσει τα στοιχεία της ελευθερίας και της γυναικείας χειραφέτησης από τον Αμερικάνο συνάδελφό του, τον Τένεσι Ουίλιαμς και το έργο- σταθμό «Λεωφορείο ο πόθος». Εκεί πάλι έχουμε μια ασυμβίβαστη, γυναικεία φιγούρα, την Μπλανς, που οδηγείται στην τρέλλα για να μην χάσει τον εαυτό της και φυσικά υπάρχει και το απόλυτο, αρρενωπό, μάτσο αρσενικό, ο Κοβάλσκι, ο Πολωνός εργάτης.
Στο θέατρο «Ακαδημία Πλάτωνος» γίνεται φέτος μια προσσπάθεια να θυμηθούμε το υπέροχο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Δεν θέλω να υποτιμήσω την προσπάθεια και την δουλειά του σκηνοθέτη, των ηθοποιών καθώς και όλων των εμπλεκόμενων, γιατί και εγώ η ίδια γνωρίζω πολύ καλά την προσπάθεια αλλά και τη χαρά της δημιουργίας. Απλά, διατυπώνω εδώ τις σκέψεις μου. Η Στέλλα δεν είναι ένα διαχρονικό έργο, με την έννοια ότι δεν αναφέρεται σε διαχρονικά ζητήματα ή αξίες ( αγάπη, πόλεμος, ανθρώπινες σχέσεις, πλούτος και φτώχεια κλπ) , η Στέλλα αποτυπώνει ιδέες και νοοτροπίες άλλων εποχών, που έχουν ουσιαστικά παρέλθει από την ελληνική αλλά και από την δυτική νοοτροπία. Στις ημέρες μας, οι γυναίκες είναι ελεύθερες λίγο- πολύ να επιλέξουν τον τρόπο που θα ζήσουν, ο χαρακτήρας του Μίλτου, του αρσενικού που σπάει τα τραπέζια για το κέφι του, που θέλει την γυναίκα του κλεισμένη στο σπίτι και που σφάζει για την διάσωση της τιμής του, είναι σχεδόν εξαφανισμένο.
Η γυναικεία χεραφέτηση που άρχισε πριν πολλά χρόνια με κάποιες σουφραζέτες που σχίζαν τους στηθόδεσμούς τους και που συνεχίστηκε με την αναγκαστική εργασία των γυναικών ( δες δύο παγκόσμιους πολέμους!) και την μόδα του μπικίνι και των παντελονιών, είναι πλέον πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια. Η Στέλλα είναι πλέον ένα αγαπημένο σύμβολο άλλων εποχών, μια εμβληματική φιγούρα που μας θυμίζει το παρελθόν μας. Για όλους αυτούς τους λόγους, το έργο αυτό, μπορεί να παιχτεί μόνο με τον κλασικό τρόπο και όχι με μοντερνισμούς.
Κατά την ταπεινή πάντα γνώμη μου, δεν μπορείς να παρουσιάζεις ένα έργο που αναφέρεται στην δεκαετία του 1950 και να βάζεις έναν από τους ήρωες να παίζει με το κινητό του τηλέφωνο, ούτε μπορείς να παρουσιάζεις τον βαρύμαγκα πρωταγωνιστή ως σκίνχεντ, ειδικά από την στιγμή που όλα τα άλλα παραπέμπουν όντως στην δεκαετία του 1950: ρούχα, σκηνικά κλπ. Επίσης μοντερνοποίηση χωρά μόνο στα διαχρονικά έργα, που ισχύουν πάντα ασχέτως με τις κοινωνικές αλλαγές.
Σεβόμενη πάντα την δουλειά και την προσπάθεια του κάθε ανθρώπου, πάνω από όλα, θέλω να ευχηθώ μπράβο σε όλους, που καταπιάστηκαν με αυτό το έργο και κάνοντας και τον δικηγόρο του διαβόλου , άλλωστε δικηγόρος είμαι και η ίδια- δεν είναι εύκολο να συναγωνιστείς τις εικόνες του ελληνικού κινηματογράφου που μας έχουν γίνει βίωμα, δεν είναι εύκολο να συναγωνιστείς την Μελίνα! Ας γίνουν προσπάθειες να ανέβουν καινούρια έργα που θα αναδείξουν και τους συγγραφείς αλλά και τους ηθοποιούς.
Φωτογραφία της παράστασης από το athinorama.gr