Το Κουκλόσπιτο του Ίψεν: η Νόρα ενηλικιώνεται

Τις προάλλες είχα την τύχη να δω ξανά ένα από τα γνωστότερα έργα του Ερρίκου Ίψεν, το θρυλικό «Κουκλόσπιτο», στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας και να απολαύσω μια καταπληκτική Νόρα στο πρόσωπο της Αμαλίας Μουτούση. Δυστυχώς η παράσταση ήταν άνιση και δεν μπόρεσε να αναδείξει όπως θα έπρεπε τους υπέροχους διαλόγους του μεγάλου συγγραφέα. Παρ’ όλα αυτά, το ίδιο το έργο είναι τόσο δυνατό και ακόμα τραγικά επίκαιρο!

Σε κάποια πόλη της Νορβηγίας ζει ένα ζευγάρι, ο Τόρβαλντ Χέλμερ φιλόδοξος και πετυχημένος δικηγόρος και η σύζυγός του, η Νόρα. Είναι μαζί παντρεμένοι δέκα χρόνια και έχουν αποκτήσει τρία παιδιά. Το έργο αρχίζει και εμείς μαθαίνουμε ότι ο Χέλμερ είναι ένας προστατευτικός και ερωτευμένος άντρας ενώ η Νόρα μια λίγο αφελής, απρόσεκτη και εξαρτημένη πανέμορφη γυναίκα. Αυτός την προστατεύει, της δίνει χρήματα για να καλύπτει τις ανάγκες της και την ποθεί ως θηλυκό. Αυτή αφήνεται στα χάδια του και στις προσταγές του.

Ο Χέλμερ μόλις κατάφερε να προοδεύσει επαγγελματικά και να γίνει διευθυντής μιας τράπεζας. Την δεδομένη στιγμή μια παλιά, καλή φίλη της Νόρας τους επισκέπτεται, είναι χήρα και άτυχη, έτσι η Νόρα παρακαλεί τον άντρα της να την βοηθήσει να βρει μια δουλειά για να μπορέσει να επιβιώσει. Ο Χέλμερ ως γνήσιο αρσενικό που έχει τη δύναμη, αποφασίζει να προσλάβει τη φίλη της γυναίκας του στην τράπεζα και να απολύσει παράλληλα έναν παλιό γνωστό του, που είχε διαπράξει πλαστογραφία.

Μέσα από τις διηγήσεις της Νόρας στη φίλη της μαθαίνουμε ότι παλαιότερα ο άντρας της αρρώστησε βαριά και ο γιατρός συνέστησε μακρά παραμονή σε πιο θερμό κλίμα, προκειμένου να ξεπεράσει τον κίνδυνο. Η Νόρα αγωνιώντας για την υγεία του άντρα της, αναγκάστηκε να δανειστεί ένα μεγάλο χρηματικό ποσό από έναν γνωστό, για να πραγματοποιήσουν μαζί ένα ταξίδι στην Ιταλία. Ο άντρας της δεν θα δεχόταν ποτέ αυτή τη λύση αφού θα του πλήγωνε ανεπανόρθωτα τον εγωισμό, για αυτόν το λόγο η Νόρα του λέει ψέματα ότι τα χρήματα τα έδωσε ο πατέρας της.

Από εδώ και πέρα αρχίζουν οι συμπτώσεις που διευκολύνουν τη θεατρική πλοκή του έργου: ο γνωστός που θέλει να απολύσει ο Χέλμερ είναι το ίδιο πρόσωπο που δάνεισε στη Νόρα τα χρήματα. Ο γνωστός δανειστής είναι ερωτευμένος με τη φίλη της Νόρας. Η ίδια η Νόρα πλαστογράφησε ένα ομόλογο για να μπορέσει να δανειστεί τα χρήματα, υπογράφοντας η ίδια με το όνομα του πατέρα της, που είχε εντωμεταξύ πεθάνει.

Ο γνωστός απατεωνίσκος όταν μαθαίνει την επικείμενη απόλυσή του από την τράπεζα, απευθύνεται στη Νόρα εκβιάζοντάς την: αν δεν επέμβει να μεταπείσει τον άντρα της προκειμένου να κρατήσει αυτός τη θέση του, θα του αποκαλύψει το μεγάλο μυστικό, τον δανεισμό των χρημάτων και την πλαστογραφία της γυναίκας του. Η Νόρα απελπισμένη, λέει όλη την αλήθεια στη φίλη, η οποία αποφασίζει να φλερτάρει με τον γνωστό απατεωνίσκο για να βοηθήσει την κατάσταση.

Ο Χέλμερ τελικά μαθαίνει τα πάντα και αντιδρά με έναν τρόπο εγωιστικό και βάναυσο, το μόνο που τον νοιάζει είναι η διατήρηση της καλής του φήμης στην κοινωνία, σε καμία περίπτωση οι τρίτοι δεν πρέπει να μάθουν και να κακολογήσουν. Απαγορεύει στη Νόρα να ανατρέφει τα παιδιά τους, την κατηγορεί για την ηθική τους πτώση στην κοινωνία, την θεωρεί υπεύθυνη για τον ενδεχόμενο στιγματισμό που θα υποστούν. Δεν έχει την αγάπη και τη δύναμη να συνειδητοποιήσει ότι η γυναίκα του δανείστηκε και πλαστογράφησε για χατίρι του, ότι πάνω από όλα, πάνω από τους κοινωνικούς θεσμούς, είναι η ανάγκη της επιβίωσης του αγαπημένου μας.

Ο απατεωνίσκος γαληνεμένος από το ερωτικό ενδιαφέρον της φίλης, επιστρέφει το πλαστογραφημένο ομόλογο στον Χέλμερ και στη Νόρα, δεν ζητά πλέον εκδίκηση, απελευθερώνεται από τη σαπίλα της μίζερης καθημερινότητάς του, ο έρωτας τον απελευθερώνει.

Η όλη κατάσταση όμως απελευθερώνει και τη Νόρα, ξυπνάει ξαφνικά από την ονειρική κατάσταση που ζούσε επί δέκα χρόνια. Το σπίτι της δεν είναι κουκλόσπιτο και αυτή πλέον δεν είναι μια κούκλα, που απλά την θαυμάζει και την ποθεί ένα αρσενικό. Είναι ένας άνθρωπος με σκέψη και αισθήματα. Ο Χέλμερ αντί να την ευχαριστήσει που πήρε ένα μεγάλο ρίσκο, μόνο και μόνο για να του σώσει τη ζωή, την κατηγορεί ότι τον εξέθεσε στην κοινωνία.

Η Νόρα παύει να είναι μια κούκλα για ένα αρσενικό, οι προσδοκίες της και η ίδια η ζωή της, γκρεμίζονται σε μια στιγμή. Εγκαταλείπει τον Χέλμερ, εγκαταλείπει ακόμα και τα παιδιά της, με μόνη ελπίδα σωτηρίας να ξαναφτιάξει τη χαμένη της ζωή. Η Νόρα ενηλικιώνεται, σταματά να είναι η κουκλίτσα του άντρα της. Η Νόρα χειραφετείται επιτέλους και διευθετεί την δική της ζωή.

Το έργο γράφτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, για την εποχή που γράφτηκε ήταν πρωτοποριακό: μια γυναίκα να αφήνει τον άντρα της και να αναζητά σε μια μέση ηλικία- την ευτυχία ξανά στη ζωή της, με ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό.

Η γυναίκα άρχισε να ανεξαρτοποιείται μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν αναγκάστηκε να δουλέψει λόγω έλλειψης ανδρικού δυναμικού. Από τη στιγμή που η γυναίκα απέκτησε δικούς της οικονομικούς πόρους σταμάτησε να είναι η κούκλα στο κουκλόσπιτο.