Η γη της επαγγελίας του Βλαντισλάφ Ρέιμοντ και του Αντρέι Βάιντα

Τέλη του 19ου αιώνα, είμαστε στο Λότζ στην Πολωνία. Τρεις φίλοι, ένας Πολωνός ξεπεσμένος αριστοκράτης, ένας Εβραίος που προσπαθεί να αναρριχηθεί στην κοινωνία και ένας Γερμανός που επιθυμεί να αναβιώσει τα παλιά μεγαλεία, αποφασίζουν να δημιουργήσουν από κοινού ένα εργοστάσιο υφαντουργίας. Βλέπουμε ένα άγριο σύστημα, η φεουαρχική κοινωνία δίνει την σκυτάλη στην καπιταλιστική, οι φτωχοί παραμένουν υπέρμετρα φτωχοί, οι κοπέλες αναγκάζονται να πουλιούνται στους βιομηχάνους για να ξεφύγουν από την σκληρή μοίρα των εργοστασίων, εργατικά ατυχήματα γίνονται χωρίς να δίνονται αποζημιώσεις, οι αγράμματοι και πάμφτωχτοι εργάτες δεν δύνανται να διεκδικήσουν τα δίκια τους, οι εργοστασιάρχες παρουσιάζονται ως αδυσώπητα πλάσματα που εκμεταλλεύονται στο έπακρο τους εργαζόμενους. Και μέσα σε όλο αυτό το περιβάλλον, έχουμε τους τρεις φίλους να προσπαθούν ο καθένας με τον τρόπο του, αλλά πάντα ενωμένοι με τα δεσμά της συνεργασίας και της φιλίας, να καταφέρουν το μεγαλείο, να γίνουν πλούσιοι και να κάνουν τη ζωή τους. Ο Πολωνός είναι ο γόης της παρέας, ξελογιάζει τη γυναίκα ενός πλούσιου Εβραίου, αρραβωνιάζεται μια τίμια και καλή Πολωνέζα και στο τέλος παντρεύεται την κόρη ενός εκατομμυριούχου- ως μοναδική διέξοδο από τη φτώχεια. Ο Γερμανός είναι ο ρομαντικός ήρωας, προσπαθεί να αναβιώσει το ένδοξο παρελθόν της γερμανικής βιομηχανίας και παράδοσης, λυπάται τον πατέρα του και τη γενιά του που αργοσβήνει, λυπάται την αρραβωνιαστικιά του φίλου του που περιμένει άσκοπα ένα όνειρο που δεν έρχεται. Ο Εβραίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να καταφέρει τα ακατόρθωτα: να γίνει πλούσιος, το όνειρό του είναι να κάνει για τον εαυτό του μια ένδοξη κηδεία, πιο μεγαλειώδη από εκείνη του πάμπλουτου της πόλης τους, δεν του αρέσει ο προτεσταντισμός γιατί δεν έχει πολλά διακοσμητικά στοιχεία ενώ ο καθολικισμός του ταιριάζει πιο πολύ, θέλει μεγαλεία και θεατρικές καταστάσεις. Και οι τρεις φίλοι είναι νέοι και ζητούν το αυτονόητο: να ζήσουν με αξιοπρέπεια, να δημιουργήσουν κάτι δικό τους, να χαρούν τη ζωή τους όσο είναι νέοι.

Γροθιά στο καπιταλιστικό σύστημα η ταινία του Βάιντα, αναμενόμενο άλλωστε στην Πολωνία του 1975! Η ιστορία είναι λίγο ως πολύ διαχρονική δυστυχώς, αφού τα πολιτικά συστήματα αναβιώνονται συνεχώς. Και ασχέτως τελικά ονόματος, οι αδικίες υπάρχουν, η φτώχεια υπάρχει, πάμπλουτοι άνθρωποι που εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους υπάρχουν. Ο σκηνοθέτης δεν μπορεί να αποφύγει βέβαια τα γνωστά κλισέ: οι Γερμανοί έχουν τα εργοστάσια, οι Εβραίοι έχουν τα χρήματα και είναι τοκογλύφοι και οι Πολωνοί είναι οι εργάτες. Στην πρώτη προβολή τςη ταινίας ο Βάιντα κατηγορήθηκε για αντισημιτισμό. Ευτυχώς δεν τον κατηγόρησαν οι Γεμρανοί ότι τους παρουσίασε εργοστασιάρχες ή τεχνογνώστες και δεν τον κατηγόρησαν και οι Πολωνοί ότι τους παρουσίασε ως εργατικό δυναμικό.

Παρόλα αυτά η ταινία υπήρξε υποψήφια για το ξενόγλωσσο Όσκαρ στην εποχή της, τέσσερις ταινίες του Βάιντα υπήρξαν υποψήφιες για αυτό το βραβείο. Τελικά ο Αντρέι Βάιντα έλαβε το 2000 τιμητικό βραβείο Όσκαρ για τη συνολική του προσφορά στην έβδομη τέχνη.

Η ταινία βασίζεται στο μυθιστόρημα του νομπελίστα Πολωνού συγγραφέα Βλάντισλαφ Ρέιμοντ και οι σκηνές που βλέπουμε θυμίζουν έντονα την κοινωνική αδικία του Ντίκενς ( Όλιβερ Τουίστ, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ) , του Ζολά ( Η ταβέρνα), του Τζακ Λόντον ( Σιδερένια φτέρνα), του Γκόρκι ( Η Μάνα) και τόσων άλλων συγγραφέων εκείνης της εποχής. Έχει περάσει πάνω από ένας αιώνας από τότε, και όμως υπάρχουν ακόμα κάποιοι που είναι ιδιαίτερα φτωχοί και κάποιο άλλοι που το εκμεταλλεύονται.

Βγήκαμε έξω από το σινεμά σήμερα και αναρωτιόμαστε κατά πόσον είναι παρωχημένη η ταινία. Κατά ένα μεγάλο μέρος είναι, οι εποχές έχουν αλλάξει: δεν είναι τόσο εύκολο για τον πλουσιο να ξελογιάσει την κόρη του εργάτη και μετά να σκοτώσει τον πατέρα της και να κυκλοφορεί εντελώς ελεύθερος. Από την άλλη, δυστυχώς οδηγούμαστε πάλι σε σκοτεινές περιόδους που μόνο το χρήμα εξουσιάζει. Ίσως μπαίνουμε σε μια εποχή που θα επιβιώσουν αυτοί που ειναι εφευερετικοί, που έχουν πίστη στον εαυτό τους, που είναι δουλευταράδες σε πείσμα κάθε συνθήκης.