Η Αργεντινή, οι αποτυχημένες κυβερνήσεις και μια ηθική κατάπτωση
Απόψε είδα την αργεντίνικη ταινία Ἡ φαμίλια῾, που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα, η σκηνοθεσία είναι του Πάμπλο Τραπέρο και έλαβε βραβείο στο φεστιβάλ της Βενετίας.
Στην Αργεντινή λοιπόν του 1980 μια κατά τα φαινόμενα- φυσιολογική, μεσοαστική οικογένεια, διαπράττει το ένα έγκλημα πίσω από το άλλο, με έναν κυνισμό απίστευτο. Ο πατέρας υπήρξε μέλος των κρατικών, μυστικών υπηρεσιών επί δικτατορίας, η μητέρα είναι μια καλόβουλη, καλή μαγείρισσα και νοικοκυρά, ο μεγάλος γιος πρωταθλητής της ομάδας ράγκμπι και ίνδαλμα των κοριτσιών, τα κορίτσια της οικογένειας δύο συνηθισμένες έφηβες κ.ο.κ. Όλοι μαζί βρίσκουν τον εύκολο τρόπο να εξοικονομήσουν χρήματα: απαγάγουν πλούσιους συντοπίτες τους και εκβιάζουν τις οικογένειές τους να τους δώσουν λύτρα προκειμένου να τους αφήσουν ελεύθερους. Στην πραγματικότητα τους σκοτώνουν όλους για να αποφύγουν την αποκάλυψη των εγκλημάτων τους. Όλα αυτά γίνονται με την ¨συναίνεση¨ της αστυνομίας, αφού ο μοίραρχος είναι φίλος και πρώην συνεργάτης του πατέρα. Όλα βαίνουν καλώς έως τη στιγμή που ο μοίραρχος για κάποιον λόγο αποφάσίζει ότι δεν μπορεί να συγκαλύπτει άλλο τις παράνομες πράξεις της οικογένειας. Η οικογένεια καλείται να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη, όλοι τους όμως θα λάβουν ποινές δυσανάλογα μικρές για τις πράξεις τους.
Πολλές απαγωγές έχουν γίνει παγκοσμίως, πολλοί φόνοι συντελούνται καθημερινά, εγκλήματα γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται. Αυτό που σε κάνει όμως να απορείς με αυτήν την ταινία είναι: η συμμετοχή όλης της οικογένειας σε αυτά τα εγκλήματα, είναι όλοι ενήμεροι για αυτά που γίνονται, οι ίδιοι μαγειρεύουν, κάνουν κριτική για την καλή μαγειρική της μητέρας, συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι και λένε προσευχές πριν το φαγητό και κάτω στο υπόγειό τους τα θύματα απαγωγής μένουν αλυοδεμένα. Είναι φοβερή η κυνικότητα και η πλήρης αδιαφορία, ειδικά των μικρών κοριτσιών και των αγοριών για όλα αυτά που συμβαίνουν στο ίδιο τους το σπίτι. Οι σκηνές του πάτερ φαμίλια που περιποιείται και σκουπίζει τον κήπο του με αφοσίωση, όπως ο κάθε καλός οικογενειάρχης, οι σκηνές όπου όλη η οικογένεια γιορτάζει τις νίκες του μεγάλου γιου στο ράγκμπι, οι σκηνές όπου οι κοπέλες μελετούν τα μαθήματα του σχολείου τους την ώρα που η μητέρα κόβει το κοτόπουλο, δεν συνάδουν με την εικόνα των άμοιρων θυμάτων απαγωγής που περιμένουν δεμένα και αβοήθητα στο υπόγειο του σπιτιού. Εξίσου τραγικό είναι το γεγονός ότι φαινομενικά η οικογένεια δεν έχει ιδιαίτερο πρόβλημα οικονομικό, είναι μια μεσοαστική φαμίλια με το σπιτάκι της, τα αυτοκίνητά της, τα λούσα της κλπ.
Φυσικά είναι γνωστή σε όλους μας λίγο πολύ η ιστορία της νεότερης Αργεντινής με τις πολλές, αλλεπάλληλες δικτατορίες, την πολιτική αστάθεια, την ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα, την ανάμειξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Πολύ πριν την εποχή του Περόν και της Εβίτας, η Αργεντινή ταλανιζόταν με οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, όπως άλλωστε και οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Όλο αυτό το κλίμα τόσων ετών, σίγουρα δεν βοηθάει σε μια τίμια αντιμετώπιση της ζωής. Αλλά από την άλλη, εδώ έχουμε να κάνουμε με άκρως, εγκληματικές πράξεις που συγκαλύπτονται από το ίδιο το σύστημα. Όταν η αστυνομία συλλαμβάνει τα μέλη της οικογένειας, ο πάτερ φαμίλιας τους προτρέπει να μην ανησυχούν, είναι σίγουρος ότι θα είναι ελεύθεροι σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τους τιίτλους τέλους της ταινίας, ο ίδιος σπούδασε νομική όσο καιρό έμεινε στη φυλακή και κατόπιν εργάστηκε ως δικηγόρος έως το τέλος της ζωής του. Σε μια κοινωνία που δεν υπάρχει πραγματική δικαίωση για τα αθώα θύματα, σε μια κοινωνία που ο απαγωγέας - δολοφόνος είναι ελεύθερος μετά από λίγα χρόνια και εργάζεται ως υπερασπιστής του δικαίου, σε μια κοινωνία που όταν το θύμα χαροπαλεύει, η ¨αγία οικογένεια῾σχολιάζει το μαγείρεμα του κρέατος, δεν μπορείς να πιστέψεις σε τίποτα. Δεν ήταν λίγες οι φορές σήμερα που το κοινό γελούσε από αμηχανία βλέποντας όλες αυτές τις ακραίες αντιθέσεις και συμπεριφορές, γιατί πλέον μόνο ως κωμωδία μπορεί ένας φυσιολογικός άνθρωπος να εκλάβει όλα αυτά τα γεγονότα. Ίσως είναι λανθασμένη η θεώρησή μου, γιατί όλα αυτά είναι κωμικοτραγικά: διαεφθαρμένα πολιτικά συστήματα, εμπλοκή του ΔΝΤ, κρατικοί υπάλληλοι που το μόνο που τους νοιάζει είναι να συγκαλύψουν εγκληματικές συμπεριφορές, άνθρωποι της διπλανής πόρτας που σκοτώνουν για να αποκτήσουν λίγα χρήματα παραπάνω. Πόσο τραγικά μπορεί να είναι όλα αυτά; Συμβαίνουν μόνο στη μακρινή Αργεντινή ή έρχονται ( ή μήπως έχουν έρθει ήδη;) να χτυπήσουν και την καθημερινότητα της Ελλάδας; Πόσο πολύ έχουμε άραγε απομακρυνθεί από δέκα βασικές αξίες; Και εδώ θέλοντας και μη επαναλαμβάνουμε όλοι το γνωστό παραμύθι ότι τελικά η οικονομική ανέχεια φέρνει και την κατάπτωση των αξιών. Δεν είναι παραμύθι, όσο πιο φτωχός είναι ένας άνθρωπος τόσο πιο εύκολο είναι να διαπράξει μια παράνομη πράξη. Δεν είναι κανόνας βέβαια, αλλά είναι μια πραγματικότητα. Και σε ένα κράτος που γνωρίζεις ότι τα εγκλήματα μένουν ατιμώρητα ή σχεδόν ατιμώρητα, γίνεσαι πιο επιρρεπής στην εκτέλεσή τους.