Ο Φάουστ στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Φυσικά όλοι λίγο- πολύ είμαστε οικείοι με το θεατρικό έργο του Γκαίτε, τον περίφημο Φάουστ, το έργο που ο συγγραφέας – ποιητής χρειάστηκε μια ολόκληρη ζωή για να τελειοποιήσει. Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Φον Γκαίτε άρχισε να γράφει τον Φάουστ το 1773 και ολοκλήρωσε το έργο μόλις το 1831, επτά μήνες πριν πεθάνει. Ο Γκαίτε μέσα από αυτό το έργο αφηγείται μια ιστορία, που για να την γράψει του χρειάστηκαν εμπειρίες εξήντα ετών ζωής, είναι λογικό λοιπόν να μιλάμε για ένα αρκετά σύνθετο έργο, που ασχολείται με τις πιο μεγάλες ανησυχίες των θνητών: αντιπαράθεση καλού και κακού, γνώση και κατάκτησή της, έρωτας και πάθος, εκδίκηση και οικογενειακή τιμή, παράδεισος και κόλαση.

Ο μύθος του Φάουστ προϋπήρχε του Γκαίτε. Τον συναντάμε πρώτη φορά στον Μεσαίωνα και συγκεκριμένα, ο Ιωάννης Φάουστ υπήρξε πραγματικό πρόσωπο, ήταν Γερμανός μάγος που γεννήθηκε το 1480 και πέθανε το 1541. Στην πραγματικότητα μάλλον ο Ιωάννης Φάουστ ήταν ένας απατεωνίσκος εκείνης της εποχής, που τριγύριζε την Ευρώπη παριστάνοντας τον γιατρό, τον αστρολόγο, τον αστρονόμο, την αλχημιστή και γενικά τον μέγα θεραπευτή που θα έλυνε- δια μαγείας!- τα προβλήματα του κόσμου. Το απίστευτο είναι πως κληρικοί, διανοούμενοι και επιστήμονες πίστευαν ακράδαντα στη δύναμή του, κυκλοφόρησαν μάλιστα φήμες, σύμφωνα με τις οποίες ο Φάουστ είχε συνάψει συμφωνίες με το Σατανά για να τον βοηθάει στο έργο του.

Η μεγάλη διάδοση του μύθου αρχικά οφείλεται στον τυπογράφο Ιωάννη Σπιτς, ο οποίος τύπωσε μια λαϊκή φυλλάδα με τίτλο «Ιστορία του Δόκτορα Ιωάννη Φάουστ», στην οποία εξιστορούσε τα κατορθώματα του Φάουστ. Η πρώτη θεατρική εκδοχή του μύθου είναι του Ελισαβετιανού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Κρίστοφερ Μάρλοου, το 1589, που μας χάρισε τον «Δόκτορα Φάουστους». Ο Μάρλοου εμπνεύστηκε από τις αγγλικές μεταφράσεις του έργου του Σπιτς, και μας χάρισε την πρώτη εκδοχή του Φάουστ επί σκηνής.

Ποια είναι η υπόθεση λοιπόν του Φάουστ του Γκαίτε; Ο Φάουστ είναι ένας μορφωμένος άνθρωπος, έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή για να κατακτήσει τη γνώση. Η πρώτη σκηνή του έργου ανοίγει δείχνοντάς μας τον Φάουστ να διαβάζει Νοστράδαμο. ( θέλοντας και μη, εδώ κάνουμε μια σημείωση: προφανώς και ο ίδιος ο Γκαίτε έχει επηρεαστεί από τα γραφόμενα του Σπιτς και του Μάρλοου, και βάζει τον ήρωά του να διαβάζει τις προφητείες του Νοστράδαμου. Οι προφητείες δημοσιεύτηκαν το 1555 στη Γαλλία και επηρέασαν βαθύτατα την Ευρώπη. Την εποχή που γράφει ο Γκαίτε, το 1800, οι προφητείες του Νοστράδαμου λογικά θα ήταν εκτός μόδας πλέον! Αλλά στην εποχή της μετάβασης από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση ήταν ό,τι πιο μοντέρνο υπήρχε! Η γνώση των αρχών της Αναγέννησης ήταν η Αλχημεία, η Αστρολογία, η Αστρονομία, τα Μαθηματικά και όλα αυτά λίγο- πολύ ήταν αλληλένδετα το ένα με το άλλο). Ο Φάουστ είναι πλέον μεσήλικας και έχει κατακτήσει όσο μπορεί τη γνώση του κόσμου, αλλά αυτό δεν του δίνει χαρά, δεν μπορεί να αντλήσει χαρά από όλα όσα ξέρει. Αναζητά ακόμα το νόημα του μάταιου τούτου κόσμου! Και τότε γνωρίζει τον Μεφιστοφελή, που του υπόσχεται την ευτυχία και τη χαρά: οι απεγνωσμένοι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν τη χαρά της ζωής μέσα σε έναν κόσμο αδιάφορων θεών! Ο Μεφιστοφελής του δείχνει το δρόμο προς την ηδονή, τη δύναμη, τις απολαύσεις, …. τον έρωτα! Ο Μεφιστοφελής του δείχνει τον δρόμο προς τη Μαργαρίτα, την όμορφη, αθώα ύπαρξη, που έως τότε δεν είχε μάτια για να δει. Ο φιλόσοφος γίνεται ερωτύλος, ο Φάουστ γίνεται ένα με τον Μεφιστοφελή. Και η αθώα Μαργαρίτα- που η ζωή δεν της δίνει πλέον πολλά περιθώρια να παραμείνει αθώα- ερωτεύεται τον ερωτύλο μας.

Είχα δει το έργο πριν δεκαπέντε χρόνια στο Αμφιθέατρο σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και ήταν μια πολύ αξιόλογη παράσταση. Αλλά τα κλασικά έργα όσες φορές και να τα δούμε, δεν φτάνει, κάθε φορά έχουμε να αποκομίσουμε κάτι καινούριο. Ειδικά όταν μιλάμε για έργα- σύμβολα που ο κάθε σκηνοθέτης τα βλέπει αλλιώς και τα απεικονίζει αλλιώς, και κακά τα ψέματα, αυτή είναι η ομορφιά του θεάτρου.

Η παράσταση λοιπόν που θα δείτε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, είναι σε μετάφραση του Σπύρου Ευαγγελάτου ( πάλι), πιστεύω ότι έχει κάνει καταπληκτική δουλειά. Ποτέ μην υποτιμάμε τη δουλειά του μεταφραστή, ειδικά σε τέτοιου είδους έργα! Έχει κρατήσει – όσο μπορούσε- την ομοιοκαταληξία στους στίχους, χωρίς να χάνει το κείμενο από το πρωτότυπο. Η σκηνοθεσία είναι της κόρης του, Κατερίνας Ευαγγελάτου, της οποίας της βγάζω το καπέλο για τη δουλειά που έχει κάνει!! Πήρε ένα κλασικό κείμενο και το έκανε μοντέρνο, έπιασε τον παλμό της εποχής, άλλωστε το έργο είναι τόσο διαχρονικό που ζητούσε από μόνο του, το μοντερνισμό του. Ο Μεφιστοφελής τραγουδά σε ηλεκτρονική κιθάρα προς την Μαργαρίτα παροτρύνοντάς την να κάνουν έρωτα, οι ήρωες περπατάνε σε μια σκηνή που γέρνει, συμβολίζοντας την πτώση τους, ο Φάουστ κατακτά τη γνώση του κόσμου με βιβλία κλεισμένος σε ένα υπόγειο, εν αντιθέσει με την εμφάνιση του Μεφιστοφελή ανεβαίνει στην πραγματική σκηνή. Και φτάνουμε στην καλύτερη στιγμή της σκηνοθεσίας, λίγες στιγμές πριν το τέλος του έργου: στην Βαλπούργια νύχτα, την 30η Απριλίου, την αμέσως επόμενη ημέρα, την Πρωτομαγιά, γιορτάζεται η Αγία Βαλπούργη, που προστατεύει τους ανθρώπους από τις μαγγανείες! Σε αυτήν τη σκηνή ο Μεφιστοφελής προωθεί τους θνητούς να κάνουν όργια. Ο τρόπος είναι χυδαίος γιατί είναι ο τρόπος των οργίων. Ο φιλόσοφος γίνεται εραστής, και όχι με τη ρομαντική έννοια του όρου. Είναι μια σκηνή δύσκολη για το θέατρο και η κυρία Ευαγγελάτου την έκανε εύκολη! Μετέτρεψε το όργιο σε παγανιστική τελετή, σε τεκτονική ιεροτελεστία, κατάφερε να βάλει λίγο από τον Μεσαίωνα στις μέρες μας, η σκηνή δίνει τα πάντα χωρίς να γίνεται χυδαία. ΟΙ ερμηνείες είναι όλες εξαιρετικές, δεν ξεχωρίζω κανέναν, πολύ απλά μου άρεσαν όλοι, εννοώ τους τρεις πρωταγωνιστές: το Νίκο Κουρή στο ρόλο του Φάουστ, τον Αργύρη Πανταζάρα στο ρόλο του Μεφιστοφελή και τη Νάνσυ Σιδέρη στο ρόλο της Μαργαρίτας.

Η φωτογραφία είναι από το το site toratora.gr